Het is herfst! Dat betekent lekker naar buiten en veel boswandelingen maken. Onderweg kom je veel verschillende soorten bomen en planten tegen. En als je goed kijkt, zie je ook de kopjes van de paddenstoelen weer boven de grond uitsteken. Voor paddenstoelen is de herfst een ideale maand: het is namelijk vochtig en warm. De paddenstoel is hetgeen dat je ziet. Dit is de ‘vrucht’ van een heel groot ondergronds organisme; de rest van de schimmel. Het grootste gedeelte, de zwamvlok, is ook onderdeel van de schimmel. Schimmels zijn ontzettend handig (en nodig!) voor de natuur. Ze zorgen namelijk als natuurlijke opruimer dat de bodem vruchtbaar en gezond blijft.
Schimmels, wat zijn dat nu eigenlijk?
Schimmels zijn meer dan alleen de vieze plekken op je boterham. Ze zijn namelijk ontzettend nuttig! Ze vallen onder een eigen groep, net zoals planten of dieren in de natuur. Ze bestaan uit verschillende cellen, waarvan je eencellige en meercellige schimmels hebt. Eencellige schimmels zijn bijna niet zichtbaar en zijn simpele wezens. Ze bestaan immers maar uit één cel. Een bekend voorbeeld van een eencellige schimmel is gist. Daarnaast heb je ook meercellige schimmels. Deze zijn wat complexer, omdat de verschillende cellen ook verschillende taken uitvoeren. Een bekend voorbeeld hiervan is de zwam. De paddenstoel is onderdeel van de zwam, die ook wel een bodemschimmel wordt genoemd.
Paddenstoelen en schimmels aan het werk
De zwam van een paddenstoel bestaat uit draden. Deze draden zitten verspreid door de bodem. Dit stelsel van schimmeldraden wordt ook wel mycelium of zwamvlok genoemd. Dit stelsel verbindt individuele planten en bomen met elkaar. Zo ontstaat er een ondergronds netwerk. Op deze manier haalt de zwam voedsel uit de bodem om te kunnen groeien. De schimmeldraden wisselen namelijk voedingsstoffen met elkaar uit. Uit deze zwamvlok ontstaat een paddenstoel boven de grond. Doordat de paddenstoel boven de grond uitsteekt, kan hij gemakkelijk sporen verspreiden. De paddenstoel draagt namelijk bij aan de voortplanting van de zwamvlok. Er zitten zaadjes onder de hoed die met behulp van wind, water of door dieren verspreid kunnen worden.
Hoe dragen paddenstoelen en schimmels bij aan de bodem?
Zoals bekend zijn schimmels natuurlijke schoonmakers! Ze zorgen ervoor dat planten en dierlijke resten worden opgegeten door de natuur. Bacteriën en schimmels zetten deze organische resten om. Dit zorgt ervoor dat er bruikbare voedingsstoffen vrijkomen voor planten.
Bodemdieren en schimmels voor een gezonde bodem
Wat maakt een bodem gezond? Leven! Wormen, spinnen, algen, bacteriën, maar ook schimmels zorgen voor een goede, vruchtbare bodemstructuur. Er zijn heel veel bodemorganismen nodig om ervoor te zorgen dat je bodem gezond is. Voor een stuk grond ter grootte van een voetbalveld heb je namelijk wel zo’n 15 ton bodemorganismen nodig. Dit staat in massa gelijk aan wel 3 olifanten!
Voor een gezonde bodem hebben we onze bodemdieren dus hard nodig. Onder de bodemdieren vallen regenwormen, pissebedden, slakken, duizendpoten en spinnen. Deze dieren ruimen bladeren en ander verdord materiaal op en zetten dit om in voedsel voor de planten. De bodemdieren zorgen voor meer biodiversiteit in je tuin én houden de bodem gezond. Een echte win-win situatie.
Verschillende schimmels en paddenstoelen in jouw tuin
In jouw tuin kan je verschillende soorten paddenstoelen tegenkomen. Niet alle paddenstoelen zijn eetbaar, dus let goed op! Hieronder noemen wij de vijf meest voorkomende paddenstoelen in de tuin:
De vliegenzwam (Amanita muscaria)
De vliegenzwam is een sprookjesachtige paddenstoel door zijn herkenbare uiterlijk: rood met witte stippen. Deze paddenstoel groeit het liefst onder een loofboom. Hij heeft een hoed van 8-25 cm doorsnede en een brede koepel. De steel is lang en de ring heeft een afhangende rok. Laat je niet verleiden door deze mooie paddenstoel; hij is namelijk giftig en dus niet eetbaar.
De gewone zwavelkop (Hypholoma fasciculare)
De gewone zwavelkop groeit net als de vliegenzwam het liefst aan de voet van een loofboom. Deze paddenstoel heeft een hoed van 4-8 cm doorsnee die eerst bol is en later platter wordt. De hoed is bleekgeel met vaak een oranjebruine top. Deze paddenstoel is giftig, dus niet eetbaar.
De gewone weidechampignon (Agaricus campestris)
Deze paddenstoel kom je hoogstwaarschijnlijk tegen op je gazon. Hij heeft een hoed van 4-10 cm doorsnede, half bolvormig tot gewelfd. De steel is kort en wit en de ring is dun en onopvallend. De weidechampignon is eetbaar. Maar pas op! Hij lijkt erg op de giftige karbolchampignon en de dodelijke knolamaniet.
De karbolchampignon (Agaricus xanthodermus)
Deze dodelijke paddenstoel is giftig en dus niet eetbaar. De karbolchampignon groeit het liefste onder hagen en vruchtbare of kalkrijke grond. Hij heeft een hoed van 8-15 cm doorsnee, later breed en koepelvormig. De steel is wit en bolvormig aan de basis en de ring is breed en afhangend.
De geschubde inktzwam (Coprinus comatus)
De geschubde inktzwam komt het meest voor op bewerkte grond of op bemest gras. Deze paddenstoel heeft een hoed van 5-15 cm breed en heeft zachte schubben. De steel is lang (tot wel 20 cm hoog) en heeft geen ring. Deze paddenstoel is alleen eetbaar als de geschubde inktzwam nog jong is en niet verkleurd. Let wel goed op! Deze inktzwam lijkt erg op de kale inktzwam en deze is giftig in combinatie met alcohol.
Wereldbodemdag
Sinds 2013 is het op 5 december Wereldbodemdag. Op deze dag hebben we extra aandacht voor de grond en de aarde waarop we leven. Deze dag is ontzettend belangrijk, want zonder gezonde, levende bodem is er geen toekomst. Een gezonde bodem beschermt ons tegen milieurampen, klimaatverandering en giftige stoffen in ons eten. Wanneer een bodem vruchtbaar is, kan deze namelijk 200 liter water vasthouden. Zo voorkomt wateropslag met een periode van droogte op komst, uitdrogen van de bodem.
Wat kan jij doen voor een gezondere bodem?
Kies voor groen! Weg met de stenen, tegels en het zand. Want een goed vocht doorlatende en watervasthoudende bodem heeft voldoende voedingsstoffen, luchtgangen en bodemleven. Wanneer planten sterven, worden ze opgeruimd door de bodemdieren. Daarvan wordt de grond vruchtbaar, wat weer bijdraagt aan de groei van een nieuwe plant. Zo begint de gehele cyclus weer opnieuw. Heb je veel zand in je tuin? Vul dit dan aan met tuinaarde. Laat daarnaast zoveel mogelijk van de afgestorven planten en bladeren liggen en ga mulchen.
En nogmaals… Deins niet terug van uit de grond schietende paddenstoelen. Laat ze maar lekker groeien!
