Een groene en gezonde leefomgeving: hoe krijg je dat nou voor elkaar? We beginnen bij de basis: een gezonde bodem. Op het eerste gezicht lijkt het misschien niet meer dan een hoop aarde, maar de bodem is een belangrijk onderdeel van het ecosysteem. De grond onder onze voeten is essentieel voor de kringlopen van water en voedingsstoffen. Een gezondere bodem betekent een gezondere leefomgeving.
Beestjes, beestjes, beestjes
In de bodem krioelt het van het leven. In een theelepel gezonde bodem vind je meer dan 1,5 miljard levende organismen. Deze verschillende organismen zoals insecten, wormen, bacteriën en schimmels hebben allemaal hun eigen functie in de bodem. Ze zetten organisch materiaal om in voedingsstoffen en zorgen ervoor dat de bodemstructuur verbetert. Hierdoor krijgen planten genoeg voeding, vocht en lucht en zo kunnen de wortels beter groeien. Daarnaast zorgen micro-organismen ervoor dat planten beschermd worden tegen ziekmakende bacteriën. Een gezond bodemleven is ook van invloed op andere dieren. Zo voeden verschillende vogels zich met wormen en bodeminsecten.
De bodem staat uit verschillende lagen. Alle biologische processen die plaatsvinden in de bodem, zorgen voor het ontstaan van deze lagen. De lagen verschillen in kleur en structuur. In elke laag vinden andere processen plaats die bijdragen aan de kwaliteit van de bodem.
Hang je schoffel aan de wilgen!
Met schoffelen maak je de bodem los. Dat klinkt misschien positief, maar je helpt de bodem er niet mee. Door te schoffelen meng je de bovenste grondlagen door elkaar. Daarmee verstoor je het bodemleven en de structuur van de grond:
- Wormen en ander bodemleven maken kleine kanaaltjes onder de grond. Deze kanaaltjes regelen de waterhuishouding: regenwater trekt makkelijker in de grond en verdeelt zich in de bodem. Als je schoffelt verstoor je niet alleen het bodemleven, maar ook de waterhuishouding. Hierdoor droogt de bodem sneller uit.
- Planten hebben sterke wortels die diep de bodem in gaan, maar ook fijne wortels die meer aan de oppervlakte blijven. Deze fijne wortels zijn belangrijk voor de wateropname van de plant. Met schoffelen beschadig je deze oppervlakkige wortels. Daardoor kan de plant in droge periodes minder water opnemen.
- De fijne wortels van planten spelen samen met de bodemorganismen een belangrijk rol in het binden van CO2. Als de wortels niet goed kunnen groeien, kan er ook minder CO2 worden opgeslagen in de bodem.
- Het losmaken van het bovenste laagje grond kan daarnaast zorgen voor bodemerosie. Dat betekent dat organische stof en bodemdeeltjes wegspoelen of verwaaien. De bodem wordt daardoor armer.
Verander je bodem in een spons
Organisch materiaal in de bodem zorgt ervoor dat vocht beter wordt vastgehouden: de bodem wordt een soort spons. Hierdoor kunnen planten gedurende de droge periodes langer teren op het vocht uit de bodem. Organisch materiaal trekt bodemleven aan en dat zorgt er vervolgens voor dat de bodem luchtiger en poreuzer wordt. Hierdoor zakt regenwater beter weg in de bodem. Bij een droge, vaste bodem zakt het water minder goed weg en spoelt het zo het riool in.
Wil jij de vochthuishouding van je bodem verbeteren? Zorg dat je organisch materiaal zoals bladeren laat liggen. Je kunt ook ander organisch materiaal of zelfgemaakte compost gebruiken. Organische stof kan tot wel 20 keer zijn eigen volume in vocht vasthouden. Bodembegroeiing kan ervoor zorgen dat de bodem minder snel uitdroogt. Het beschermt de bodem tegen zonlicht en wind, waardoor er minder verdamping ontstaat.
Boost je bodem
Eerder in dit artikel vertelden we je al over het belang van organisch materiaal in de bodem. Je kunt dure compost kopen bij het tuincentrum. Een andere optie is om zelf aan de slag te gaan met mulchen of met het maken van je eigen compost:
Mulchen
Mulchen is het bedekken van de bodem met organisch materiaal. Hiervoor kan van alles gebruikt worden: bladeren, gras, stro, houtsnippers, boomschors of cacaodoppen. Je kunt hier prima je eigen tuinafval voor gebruiken. Voor bomen gebruik je houtachtige materialen en voor kruidachtige planten gebruik je kruidachtige materialen. Zo gaat het in de natuur ook. Wil je precies weten hoe dit in zijn werk gaat? Lees hier ons artikel over mulchen.
Compost
Er zijn veel manieren om zelf compost te maken. De makkelijkste manier is om blad en snoeiafval te laten liggen in je tuin. De bladeren verteren vanzelf en geven voedingsstoffen af aan de bodem. Valt er niet zo veel blad in jouw tuin? Ga in de buurt eens opzoek naar bladeren of duik een bladkorf in! Je kunt ook kiezen voor een compostvat of een composthoop. In sommige gemeenten kun je gratis of goedkoop een compostvat aanvragen. Om compost te maken, verzamel je groente- en tuinafval. Wil je leren hoe je zelf compost maakt? Lees ons artikel over compost hier.
Potten en plantenbakken
Op je balkon of dakterras kun je ook lekker tuinieren. Planten in potten en plantenbakken hebben een goede bodem nodig. De potgrond uit het tuincentrum bestaat voor meer dan de helft uit veen. Veen zorgt ervoor dat water goed wordt vastgehouden en dat de grond niet uitdroogt. Bij het afgraven van veen gaat echter belangrijke natuur verloren én er komt een grote lading fossiele CO2 vrij. Deze fossiele CO2 is al eeuwenlang opgeslagen in de moerasgrond.
Gelukkig kun je ook op jouw balkon ecologisch verantwoord tuinieren. Je kunt namelijk zelf potgrond maken zonder veen. Voor basispotgrond is het recept als volgt:
- 4 delen tuingrond
- 4 delen compost
- 2 delen grof zand of rijnzand
Vervolgens even mengen en klaar! Voor een extra luchtig mengsel kun je jouw eigen bladcompost toevoegen.
Kunstmest is funest
Het bemesten van je tuin klinkt als een logische stap om de bodem te verbeteren. Kunstmest is echter funest voor het bodemleven. Normaal gesproken zorgt het bodemleven ervoor dat organische stoffen worden omgezet in voeding voor planten. Kunstmest omzeilt deze kringloop en geeft de planten rechtstreeks voeding. Daarmee wordt het bodemleven buitenspel gezet.
Chemische meststoffen verzouten of verzuren de bodem. Micro-organismen kunnen daar niet goed tegen. Het verdwijnen van micro-organismen is funest voor regenwormen. Regenwormen zorgen er op hun beurt voor dat de bodem luchtig blijft en dat organische materialen omgezet worden in voedingsstoffen. Micro-organismen beschermen planten ook tegen ziekmakende bacteriën. Wanneer deze organismen verdwijnen, verliest de plant ook zijn bescherming tegen ziekten. Zo zie je dat het hele ecosysteem aangetast kan worden door het verliezen van één schakel.
Wanneer het bodemleven is aangetast, verdwijnt de natuurlijke kringloop waarin organische stoffen worden omgezet. Je zult dus steeds vaker moeten ingrijpen met extra bemesting voor je bodem. Een kostbaar grapje, zeker als je bedenkt dat het bodemleven het voor niks doet!
