De laatste helft van 2022 en het begin van 2023 hangen aan elkaar van de warmterecords. We hebben tot nu toe een extreem zachte winter gehad. Er werd zelfs gesproken van een winter hittegolf. Wat is het effect van dit ongekende weer op de natuur en de dieren? En wat moeten we doen als de het toch nog gaat vriezen? We nemen je mee in dit uitzonderlijke winterweer.
Waar komt die warmte vandaan?
Warme winters zijn uitzonderlijk, maar toch komt het vaker voor dat er warmte of koude records worden gebroken in de winter. Meestal heeft dit alles te maken met de wind. Komt de wind langdurig uit het koude noordpoolgebied, dan heb je kans op extreme kou in ons gematigde klimaat. Komt de wind juist uit het warme zuidwesten? Dan heb je kans op hoge temperaturen in de winter.
Toch speelt klimaatverandering ook een rol in de huidige weersverschijnselen. Er worden namelijk meer warmterecords verbroken dan ooit. Het Noordelijk halfrond is sinds begin deze eeuw al met anderhalve graden opgewarmd . Warmte records beginnen meer regel te worden dan uitzondering. Door de opwarming van de aarde krijgen we niet alleen te maken met warmere winters, maar met meer extreme weersomstandigheden in het algemeen. Denk aan droge zomers, maar ook extreme regenval, overstromingen en wateroverlast. De komende jaren zullen we ons steeds meer moeten gaan aanpassen aan de gevolgen van het veranderende klimaat en nog belangrijker: we zullen alles op alles moeten zetten op de opwarming van de aarde te beperken tot het minimum!
Effecten van een warme winter op de natuur
De natuur heeft een groot aanpassend vermogen. Toch zullen sommige gewassen en diersoorten het dit jaar lastig krijgen, vooral als het nu weer flink kouder wordt. In het najaar bleven de temperaturen al opvallend hoog. Daardoor verloren bomen pas laat hun blad deze winter.
In december een korte periode van vorst. Dat werkt als een soort reset-knop voor de natuur. Veel planten soorten hebben een periode van kou nodig, om zaden te laten ontkiemen en het groeiproces op te starten. Doordat deze kou vrij vroeg in de winter kwam, gevolgd door zacht weer, raakt de natuur in de war. Sapstromen, die normaal stilliggen in de winter, komen dan te vroeg weer op gang. Dat betekent dat sommige planten ook al knoppen aan gaan maken of te vroeg in bloei komen. Als vervolgens toch nog een periode van vorst komt, kunnen bloesem, takken en knoppen kapotvriezen, waardoor de planten in het voorjaar in de problemen komen.
Daar worden zowel mensen als dieren dan de dupe van. Fruitoogsten kunnen mislukken en dieren kunnen niet op hun gebruikelijke gewassen rekenen voor voedsel. De processen in de natuur zijn in de war. Op sommigen plekken staan bijvoorbeeld de narcissen al in bloei. Er zijn alleen nog geen hommels om ze te bestuiven. Als de hommels ook ontwaken door het warme weer, is er te weinig voedselaanbod en zullen zij het hoogstwaarschijnlijk niet overleven.
Wil jij weten wat je vooral wel en niet moet doen als het gaat vriezen na warm winterweer? In dit artikel geeft ecoloog Erroll tuintips voor zacht winterweer gevolgd door vorst.
Dieren raken van slag
Door de zachte temperaturen kan het voorkomen dat dieren te vroeg wakker worden uit hun winterslaap. Eerder noemden we al het voorbeeld van de hommel. Dieren die nu wakker worden, kunnen te weinig voedsel vinden en raken verzwakt. Zo zijn er ook al kikkers en salamanders gezien, die normaal gesproken in winterslaap horen te zijn. Zij verbruiken nu te veel energie. Ook soorten die wel doorslapen verbruiken meer energie door het warme weer. Maar wat gaan we daar in het voorjaar van merken?
Verschillende insecten zoals bijen, vlinders en wespen beginnen nu al met vliegen en dat kan een slechte afloop hebben. Doordat de dieren nu verzwakt raken, halen ze het voorjaar niet. Daarnaast kunnen insecten eieren door het zachte, natte weer gaan schimmelen. Deze factoren bij elkaar kunnen een grote impact hebben op de populaties van verschillende soorten. Gelukkig kunnen de meesten soorten goed terugkomen van een paar slechte jaren. Maar ook zij zullen zich aan moeten gaan passen aan het veranderende klimaat. Het is maar de vraag of dat snel genoeg lukt.
Voor sommige soorten heeft de zachte winter een positief effect op de populatie en dat kan dan weer voor overlast zorgen. Door de zachte temperaturen en flinke regenval, zie je hier en daar nu al muggen vliegen. De trekvogels die normaal muggen eten, zijn nog aan het overwinteren in het zuiden van Europa. Dit betekent dat een muggenpopulatie flink kan groeien. Dat kan in de zomer voor overlast zorgen. Alle cyclussen en systemen van flora en fauna, die normaal gesproken perfect op elkaar zijn afgestemd, raken zo uit balans.
Wil je weten welke dieren goed voor je tuin zijn en hoe je deze dieren kunt helpen? Lees dan onze gratis PDF.
"*" geeft vereiste velden aan
Wat is de impact op de mens?
Een muggenplaag door een zachte winter is irritant. Maar het veranderende klimaat heeft ook op andere gebieden effect op de mens. Zo is hooikoorts een vervelende kwaal, waar veel mensen last van hebben. Door de steeds zachtere en nattere winters, gevolgd door droge zomers en een warm najaar, wordt het hooikoorts seizoen steeds langer. Vanaf december, tot diep in het najaar kunnen mensen klachten ervaren van verschillende soorten pollen en stuifmeel.
Extreem weer zorgt ook voor meer overlast. Zo zagen we van de week dat de rivier de Linge door de vele regenval een uitzonderlijk hoge waterstand had. Dit had tot gevolg dat de rivier buiten haar oevers trad en dat het water huizen en kelders binnenliep.
Wie deze winter op wintersport wilde gaan, kwam ook van de koude (of warme?) kermis thuis. In de lagergelegen skigebieden was bijna geen sneeuw te vinden. Het gras was er groen, de krokussen bloeiden. Het leek er wel lente. Het lijkt misschien onbelangrijk, maar het laat ons opnieuw zien dat wij ons allemaal moeten gaan aanpassen aan het veranderende klimaat.
