Tineke Vermeer werkt voor Natuurmuseum Brabant in Tilburg en zet zich in voor het vergroenen van schoolpleinen in haar gemeente. Wij spraken haar over het belang het van leren en spelen in een groene omgeving én over haar eetbare tuin!
Hoi Tineke, kan je kort vertellen wie je bent en wat je doet?
Ik werk vanuit het natuurmuseum voor het basisonderwijs. Mijn opdracht is om scholen te ondersteunen bij het vergroenen van hun schoolpleinen en om leraren bij te scholen op het gebied van natuur- en milieueducatie, zodat ze op een goede manier gebruik kunnen maken van het groene schoolplein of het groen in de wijk. Daarnaast houd ik me bezig met brede talentontwikkeling van kinderen. Het natuurmuseum nam hierin het voortouw en ontwikkelde naschoolse natuurclubs, zodat kinderen in hun eigen buurt met natuur bezig konden zijn. Na een pilot is dit stedelijk uitgezet.
Hoe ben je in aanraking gekomen met groene schoolpleinen?
Mijn hoofdopdracht is het vergroenen van de schoolpleinen. Niet meer alleen voor het basisonderwijs, maar ook voor het voortgezet onderwijs en de mbo-opleidingen. In Tilburg zijn we in 2014 begonnen met de aanleg van het eerste groene schoolplein. Dat was in reactie op de vraag van een directeur. Het ging om een school met veel kinderen uit probleemgezinnen, korte lontjes, vaak ruzie. Hij vroeg of we mee konden denken over iets wat hun gedrag positief zou kunnen beïnvloeden. Toen ben ik gewoon gaan googelen en toen kwam ik terecht op groene schoolpleinen. Eerst dacht ik ‘wat is dit nu?’, maar toen ik daar meer over ben gaan lezen, dacht ik, dit is misschien wel de moeite waard om te proberen.
Toen hebben we samen met de ouders en de kinderen een groen schoolplein aangelegd en vervolgens hebben we drie maanden lang hun gedrag gemonitord. Die verandering was zó positief: er werd meer samen gespeeld, er waren veel minder ruzies, er werd minder gepest en leraren waren veel minder lestijd kwijt aan problemen oplossen. Daarna zijn we presentaties gaan houden bij andere scholen en zo is het balletje eigenlijk gaan rollen. Eind 2015 ben ik gevraagd om dit stedelijk op te pakken voor de gemeente Tilburg en dit voor alle scholen te gaan doen.
Waarom is een groene leefomgeving zo belangrijk voor kinderen en jongeren?
Daar is de afgelopen jaren al veel onderzoek naar gedaan. We zien allemaal dat spelen en leren in een groene omgeving het welzijn en de gezondheid van kinderen verbeterd. Het moedigt aan tot een gezonde levensstijl en het daagt kinderen uit om meer te onderzoeken en ontdekken. Doordat ze worden uitgedaagd door hun omgeving, zijn ze veel minder op elkaar gericht. In vergelijking met 10 jaar geleden, zitten kinderen veel langer op één locatie. De voorschoolse opvang, school en de naschoolse opvang zijn vaak allemaal in hetzelfde gebouw. Als je dan alleen maar een grijs plein hebt met één speeltoestel en er gaan grote groepen kinderen tegelijk naar buiten, dan kunnen ze niet allemaal op dat ene speeltoestel en slaat soms de verveling toe.
Dat prikkelt de fantasie niet echt, lijkt me…
Nee, helemaal niet inderdaad. Als ze op een groen plein spelen, zie je meteen een stukje natuurbeleving: ze zien allemaal beestjes lopen, waar ze zich in kunnen verdiepen. We zien dat dat een hele positieve invloed heeft. Ze kunnen hele andere dingen doen op zo’n schoolplein: Er zijn plekjes waar ze kunnen chillen, er zijn klimmogelijkheden, ze kunnen in het zand spelen; ze hebben zo veel meer mogelijkheden dan op een grijs plein.
Wij vergroenen schoolpleinen en daar hebben we een aantal criteria voor ontwikkeld met het Tilburgs Platform Speelnatuur. Eén van die criteria is dat er een buitenlesplek moet zijn. Je ziet als kinderen buiten leskrijgen, dat informatie op een hele andere manier binnenkomt dan via een boek of een scherm.
Wat leren kinderen nog meer op een groen plein?
Wat ik ook altijd belangrijk vind, is eetbaar groen toevoegen. Een hele moestuin is voor sommige scholen eigenlijk veel te veel werk. Leerkrachten hebben niet altijd groene vingers en dan gebeurt er niks mee. Dus ik adviseer scholen vaak om voor een boomgaardje te gaan, met wat fruitstruiken erbij en dan bijvoorbeeld wat stammetjes neerzetten, zodat er een leuke voorleesplek ontstaat. Dan zien kinderen ook met de wisseling van de seizoenen de bloesem en het fruit komen. Kinderen in de stad denken vaak dat alles in de supermarkt groeit, dus het is nodig en draagt bij aan een gezondere leefstijl.
Naast het vergroenen van de schoolpleinen geven wij ook jaarlijks een bijscholingscursus voor leerkrachten. Over natuur, milieu, duurzaamheid en hoe je dat schoolplein het beste in kan zetten. Ook bespreken we hoe je de natuur kunt inzetten om je lessen leuker te maken. Dan gaat het niet alleen over natuurlessen, maar ook over taal, rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis, tekenen en schilderen. Je kan alles eigenlijk buiten doen!
De laatste jaren zijn we ook meer aan het kijken naar klimaatverandering en wat dat betekent voor een groen schoolplein. We koppelen het regenwater af en dat laten we op het plein lopen. We proberen ook zoveel mogelijk schaduw te creëren, zodat kinderen niet in de hete zon hoeven spelen én de biodiversiteit wordt natuurlijk vergroot, omdat er groen wordt aangeplant.
Wat mooi dat jullie echt impact maken!
Het zijn zo toch 63 locaties (de basisscholen) in de gemeente Tilburg en het zijn behoorlijk grote terreinen. Eén van de criteria is dat één derde van de tegels eruit moet. Dus minstens één derde van elk schoolplein wordt vergroend.
Wist je dat Tilburg dankzij het vergroenen van haar schoolpleinen is verkozen tot één van de vijf ambassadeursgemeenten voor speelse en natuurrijke schoolpleinen? In dit nieuwsbericht vertellen we je er meer over.
Sluiten jullie ook aan bij initiatieven zoals Stichting Steenbreek of het NK-Tegelwippen?
Ja, het NK-Tegelwippen is afgelopen jaar gekoppeld aan groene schoolpleinen. De gemeente zet dan een container neer en de tegels worden gratis afgevoerd. We doen dan meestal in diezelfde buurt een tegelwip actie, zodat buurtbewoners ook hun tegels kunnen komen brengen. We proberen dat allemaal zo veel mogelijk te koppelen aan elkaar.
Ben je ook met andere ogen naar je eigen buitenruimte gaan kijken?
Ik heb zelf een eetbare tuin, met vier fruitbomen en heel veel fruitstruiken. Mijn kleinkinderen vinden dat heel leuk. Zo is mijn kleinzoon gek op aardbeien. Die maak ik heel blij met aardbeienplantjes voor zijn eigen tuin. In het voorjaar en in de zomer vraagt hij wat het toetje wordt en dan gaat hij het zelf plukken in de tuin.
Heb je een tip voor mensen die hun kinderen ook willen betrekken bij het tuinieren?
Kinderen vinden diertjes heel leuk. Een insectenhotel maken met je kinderen is heel leuk, maar als je dat ophangt op een betegelde plaats is het maar de vraag of er iets op afkomt. Dus zet een struik of een klein boompje neer. Wil je niet te veel rommel of bladafval, kies dan voor een groenblijver. Vogelhuisjes zijn ook grandioos voor kinderen: het geluid van de piepende jonge vogeltjes in zo’n nestje wekt nieuwsgierigheid en het uitvliegen van de jongen is kostelijk om te zien. Én een eetbare tuin. Houden je kinderen van fruit? Zet eens wat bakken neer met fruitstruiken erin.
Veel mensen denken dat een groene tuin veel rommel en werk met zich meebrengt, maar dat hoeft helemaal niet. Een boompje of vlinderstruik groeit gewoon vanzelf, het enige wat je hoeft te doen is ze één keer per jaar kort knippen. Er valt dan zo veel meer te beleven in je tuin. Je kan ook het hemelwater afkoppelen en een regenton nemen. Daar kunnen je kinderen dan de tuin mee watergeven. Zo heb je allerlei leuke dingen die je kan doen.
Kinderen zijn van huis uit nieuwsgierig: ze vragen van alles en willen alles weten. Als ze dan door het raam naar buiten kijken en ze zien allerlei dingen gebeuren in de tuin, vinden ze dat alleen maar leuk. Zo kan je kinderen met de paplepel een stukje natuurbeleving in geven en zullen ze in hun volwassen leven ook meer bij de natuur betrokken zijn.
Dat hebben we heel hard nodig!
Het isook heel belangrijk om met kinderen te praten over klimaatverandering en dan niet alleen de negatieve dingen, maar ook om te kijken: ‘wat kunnen jullie hier zelf nou aan doen’. Wij volwassenen hebben er een behoorlijke puinhoop van gemaakt. Het is belangrijk om aan kinderen mee te geven dat je met respect met de natuur om moet gaan. Kinderen staan daar meer voor open als ouders daar ook op die manier mee bezig zijn.
Wil je nog iets meegeven aan de lezers van HalloGrrroen?
Met basisscholen is je bereik heel groot, maar ik ben ook heel blij met het vergroenen van VO en mbo-opleidingen hier in Tilburg. Zo zien kinderen van de basisschool – als ze groene vingers hebben en ze hebben talenten om iets te doen met natuur – dat ze daarin door kunnen leren. Het stopt niet na de basisschool. We kunnen niet vroeg genoeg beginnen met kinderen enthousiasmeren over de natuur.
In de Reeshof hadden we twee basisscholen en die liggen aan een troosteloos sportveld. Het ziet er echt niet meer uit en jongeren gaan daar hangen en klooien. Tijdens de coronapandemie gaven bewoners aan dat ze wel meer behoefte hadden aan groen in hun directe omgeving. Dan ben ik ook wel de kartrekker van zo’n project: In de wijk ligt een stuk grond en dat zou heel makkelijk in te richten zijn als een parkachtige omgeving waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, sporten, bewegen en spelen. De gemeente Tilburg is erg actief, om dit soort geluiden uit de wijk op te pikken en daarmee aan de slag te gaan. Binnen een paar jaar ontstaat op die plek daadwerkelijk een groen park met wateropvang en schaduw, waar ontmoeten, spelen en bewegen centraal staan
Ben je benieuwd naar hoe het vergroenen van een schoolplein er nou aan toe gaat? Kijk dan deze video van Tineke Vermeer op YouTube!
1 reactie
Mooi artikel en ook mooi groen plein op de foto. Is die van Buro Blad?